Probiotics là gì và vai trò thực sự đối với sức khỏe
Probiotics là tập hợp các vi sinh vật sống có lợi, bao gồm vi khuẩn và nấm men tự nhiên, tồn tại trong cơ thể con người. Chúng góp phần duy trì sự cân bằng của hệ vi sinh vật, đặc biệt là trong đường ruột – nơi ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tiêu hóa và miễn dịch.
Nhiều người biết đến probiotics qua những lời giới thiệu về lợi ích đối với sức khỏe, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ vai trò thực sự của chúng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu một cách khoa học và khách quan hơn về những tác động tiềm năng của probiotics đối với cơ thể.
1. 10 lợi ích thường được ghi nhận khi bổ sung probiotics
Probiotics không chỉ hỗ trợ tiêu hóa mà còn được nghiên cứu là có thể giúp cải thiện sức khỏe tổng thể thông qua nhiều cơ chế khác nhau. Dưới đây là một số lợi ích đã được các nghiên cứu y học và dinh dưỡng ghi nhận:
1.1. Hỗ trợ củng cố hệ miễn dịch
Các lợi khuẩn chiếm khoảng 85% hệ vi sinh vật trong cơ thể, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hệ miễn dịch ổn định và ức chế sự phát triển của vi khuẩn có hại.
Một số chủng lợi khuẩn được sử dụng trong thực phẩm hoặc men vi sinh có thể hỗ trợ kích thích sản sinh kháng thể tự nhiên và tăng hoạt động của tế bào miễn dịch như IgA và lympho T.
Một số nghiên cứu cho thấy, việc bổ sung Lactobacillus rhamnosus GG – một chủng probiotic phổ biến – có thể giúp giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng đường hô hấp ở một số nhóm người.
Ngoài ra, chủng Lactobacillus crispatus, được tìm thấy trong nhiều sản phẩm men vi sinh dành cho phụ nữ, cũng được ghi nhận là có thể giúp giảm nguy cơ viêm nhiễm đường tiết niệu, mặc dù hiệu quả cụ thể vẫn cần được nghiên cứu thêm để khẳng định rõ ràng hơn.
Mẹo nhỏ: Bạn có thể cung cấp thêm hàm lượng probiotic hàng ngày bằng cách sử dụng nguồn nước tinh khiết từ máy lọc nước RO hoặc máy lọc nước nóng lạnh và có khả năng sản sinh lợi khuẩn, đảm bảo sức khoẻ, tăng cường sức khỏe người dùng.
Probiotic giúp thúc đẩy cơ thể sản sinh kháng thể tự nhiên.
1.2. Cân bằng hệ vi sinh
Trong cơ thể con người tồn tại đồng thời lợi khuẩn và hại khuẩn. Sự mất cân bằng vi sinh có thể xảy ra khi một trong hai nhóm phát triển vượt trội — thường là do hại khuẩn tăng mạnh. Nguyên nhân có thể bắt nguồn từ việc sử dụng kháng sinh kéo dài, suy giảm sức khỏe, căng thẳng hoặc chế độ ăn uống thiếu lành mạnh.
Sự mất cân bằng này có thể ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa và được cho là có liên quan đến một số tình trạng sức khỏe như béo phì, dị ứng, hoặc rối loạn tâm lý. Việc bổ sung probiotics trong những trường hợp này có thể giúp khôi phục sự cân bằng hệ vi sinh đường ruột, từ đó hỗ trợ hoạt động của hệ tiêu hóa ổn định hơn.
Cân bằng hệ vi sinh đường ruột bằng phương pháp bổ sung probiotic đúng
1.3. Có thể góp phần giảm nguy cơ dị ứng và bệnh chàm
Một số nghiên cứu chỉ ra rằng một số chủng probiotic có thể giúp giảm mức độ ảnh hưởng của bệnh chàm ở trẻ nhỏ. Ngoài ra, việc bổ sung men vi sinh trong thai kỳ được cho là có thể giúp giảm nguy cơ mắc chàm ở trẻ sơ sinh trong những năm đầu đời.
Tuy nhiên, các kết quả nghiên cứu về tác động của probiotics đối với dị ứng và bệnh chàm vẫn chưa thống nhất hoàn toàn, và cần thêm bằng chứng lâm sàng để khẳng định mối liên hệ này.
1.4. Hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn
Probiotics được xem là có vai trò tích cực trong việc duy trì sự cân bằng hệ vi sinh đường ruột, đặc biệt hữu ích cho người có vấn đề về tiêu hóa nhẹ.
Một số chủng như Bifidobacterium và Lactobacillus thường được sử dụng trong các chế phẩm men vi sinh hỗ trợ người mắc viêm đại tràng nhẹ. Một số nghiên cứu cũng ghi nhận khả năng giảm triệu chứng rối loạn tiêu hóa và hỗ trợ phục hồi niêm mạc ruột ở mức độ nhất định.
Ngoài ra, việc bổ sung probiotics ở trẻ sinh non có thể giảm nguy cơ viêm ruột hoại tử, tuy nhiên việc sử dụng cần được theo dõi y tế nghiêm ngặt.
1.5. Hỗ trợ sức khỏe đại tràng
Mặc dù probiotics không thể ngăn chặn hoàn toàn các đợt bùng phát viêm đại tràng, nhưng một số nghiên cứu cho thấy chúng có thể giúp giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng.
Một nghiên cứu tại Đức năm 2004 trên 327 bệnh nhân viêm loét đại tràng cho thấy, sau một năm điều trị, nhóm sử dụng men vi sinh Escherichia coli Nissle 1917 đạt kết quả thuyên giảm tương tự so với nhóm dùng thuốc đặc trị mesalazine, cho thấy khả năng bổ trợ tích cực của probiotics trong việc duy trì sức khỏe đại tràng.
1.6. Có thể hỗ trợ sức khỏe tim mạch
Probiotics có thể góp phần cải thiện các chỉ số liên quan đến tim mạch thông qua việc giảm nhẹ cholesterol toàn phần và LDL (cholesterol “xấu”).
Một số phân tích tổng hợp cho thấy việc sử dụng sữa chua chứa probiotics trong 2–8 tuần có thể giúp giảm khoảng 4% cholesterol toàn phần và 5% LDL. Ngoài ra, việc duy trì chế độ ăn uống lành mạnh kết hợp với probiotics có thể hỗ trợ ổn định huyết áp ở mức nhẹ, tuy nhiên hiệu quả này còn phụ thuộc vào từng cá nhân và loại chủng vi sinh được sử dụng.
Probiotic giúp bảo vệ trái tim khỏe mạnh cho cả gia đình
1.7. Có thể hỗ trợ kiểm soát cân nặng
Một số chủng probiotics được cho là có thể ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất và hấp thu chất béo. Cơ chế hoạt động có thể bao gồm giảm hấp thụ chất béo tại ruột hoặc tác động đến cảm giác no, giúp hạn chế ăn quá mức.
Một nghiên cứu trên nhóm phụ nữ ăn kiêng trong 3 tháng cho thấy, những người bổ sung Lactobacillus rhamnosus có mức giảm cân cao hơn khoảng 50% so với nhóm đối chứng. Tuy nhiên, không phải tất cả các chủng probiotic đều mang lại tác động tương tự — ví dụ, Lactobacillus acidophilus được ghi nhận là có thể liên quan đến tăng cân nhẹ. Vì vậy, hiệu quả phụ thuộc vào từng loại men vi sinh và cơ địa người dùng.
1.8. Có thể hỗ trợ điều hòa huyết áp
Một số nghiên cứu nhỏ cho thấy việc sử dụng probiotics thường xuyên trong ít nhất 8 tuần có thể giúp điều chỉnh huyết áp ở mức độ nhẹ.
Hiệu quả này được cho là nhờ khả năng giảm cholesterol LDL và hỗ trợ cân bằng nội môi trong cơ thể. Tuy nhiên, liều lượng và chủng loại men vi sinh (thường khoảng 10 triệu CFU mỗi ngày) sẽ ảnh hưởng lớn đến kết quả, và cần thêm nghiên cứu để xác định liều dùng tối ưu.
Góp phần hỗ trợ kiểm soát huyết áp nhờ bổ sung probiotics đúng cách
1.9. Hỗ trợ cải thiện các vấn đề tiêu hóa
Một trong những ứng dụng phổ biến nhất của probiotics là giúp giảm nguy cơ tiêu chảy do sử dụng kháng sinh.
Kháng sinh có thể làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, dẫn đến rối loạn tiêu hóa. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, bổ sung probiotics khi dùng kháng sinh có thể giảm khoảng 40% nguy cơ tiêu chảy.
Do đó, trong thực hành lâm sàng, men vi sinh thường được khuyến nghị sử dụng kết hợp với kháng sinh để giảm tác dụng phụ lên hệ tiêu hóa.
1.10. Có thể hỗ trợ giảm tích tụ kim loại nặng trong cơ thể
Một số bằng chứng cho thấy probiotics có thể góp phần hỗ trợ quá trình đào thải kim loại nặng ra khỏi cơ thể.
Một nghiên cứu tại Trung Quốc trên 152 công nhân tiếp xúc với kim loại nặng và 30 sinh viên cho thấy, sau 12 tuần sử dụng sữa chua chứa probiotics, nồng độ đồng và niken trong máu giảm mạnh hơn so với nhóm chỉ dùng sữa chua thông thường.
Dù đây là kết quả đáng chú ý, các nhà khoa học vẫn khẳng định cần thêm nhiều nghiên cứu quy mô lớn hơn để xác định mức độ hiệu quả và cơ chế cụ thể của probiotics trong việc hỗ trợ loại bỏ kim loại nặng.
2. Lưu ý khi uống Probiotics để phát huy tác dụng tốt nhất
Về cơ bản, probiotic được xem là an toàn đối với phần lớn người sử dụng và việc bổ sung đều đặn có thể mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe đường ruột. Tuy nhiên, cũng như các loại thực phẩm bổ sung khác, người dùng cần chú ý liều lượng và cách sử dụng phù hợp để đạt hiệu quả tối ưu.
2.1. Uống đúng liều lượng khuyến nghị
Hiện nay, quy định về liều lượng bổ sung probiotic chưa thống nhất giữa các tổ chức và quốc gia. Hiệp hội Khoa học Quốc tế về Probiotics và Prebiotics (ISAPP) chưa đưa ra mức khuyến nghị cụ thể, trong khi Hiệp hội Bác sĩ Gia đình Hoa Kỳ (AFP) gợi ý:
Trẻ em: khoảng 5–10 tỷ đơn vị hình thành khuẩn lạc (CFU) mỗi ngày.
Người trưởng thành khỏe mạnh: khoảng 10–20 tỷ CFU mỗi ngày.
Tuy nhiên, liều lượng còn phụ thuộc vào thể trạng, độ tuổi và mục đích sử dụng. Việc dùng quá nhiều men vi sinh có thể gây đầy hơi, chướng bụng hoặc rối loạn tiêu hóa nhẹ, do đó người dùng nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi sử dụng lâu dài.
Bổ sung probiotics liều lượng phù hợp giúp tránh tác dụng phụ
2.2. Thời điểm nên uống Probiotics
Một số nghiên cứu cho thấy thời điểm uống probiotics có thể ảnh hưởng đến khả năng phát huy hiệu quả. Cụ thể, uống khi bụng đói — vào buổi sáng trước khi ăn hoặc buổi tối trước khi ngủ — được xem là thời điểm lý tưởng để lợi khuẩn di chuyển qua dạ dày nhanh hơn, hạn chế bị axit dạ dày tiêu diệt.
Môi trường ruột non và ruột già là nơi lợi khuẩn hoạt động mạnh mẽ nhất để hỗ trợ tiêu hóa và cân bằng hệ vi sinh. Vì vậy, nên bổ sung probiotics ít nhất 30 phút trước bữa ăn hoặc sau bữa ăn 2–3 giờ để giúp vi khuẩn sống sót tốt hơn khi đi qua dạ dày.
Nhất quán trong bổ sung probiotic góp phần quyết định tính hiệu quả
2.3. Thực phẩm và đồ uống tự nhiên chứa nhiều Probiotics
Ngoài các chế phẩm sinh học hoặc men vi sinh thương mại, bổ sung probiotic qua thực phẩm tự nhiên là cách lành mạnh và dễ áp dụng trong chế độ ăn uống hằng ngày. Một số lựa chọn phổ biến gồm:
Sữa chua chứa probiotic: Có thể giúp hỗ trợ hệ tiêu hóa và giảm các triệu chứng rối loạn nhẹ ở đường ruột.
Sinh tố bơ: Bơ chứa nhiều chất xơ và dinh dưỡng giúp thúc đẩy hoạt động tiêu hóa. Có thể kết hợp với chuối, rau bina hoặc hạt lanh để tăng giá trị dinh dưỡng.
Sinh tố dứa: Enzyme bromelain trong dứa hỗ trợ quá trình phân giải protein, giúp thức ăn được tiêu hóa nhanh hơn.
Trà Kombucha: Là loại trà lên men tự nhiên chứa nhiều lợi khuẩn, có thể hỗ trợ cân bằng hệ vi sinh đường ruột khi sử dụng ở mức độ vừa phải.
Probiotic tồn tại trong cả tự nhiên và thực phẩm hàng ngày
2.4. Bổ sung nước chứa Probiotics qua máy lọc nước
Một số dòng máy lọc nước hiện đại ngày nay được thiết kế có khả năng tích hợp bào tử lợi khuẩn vào nguồn nước uống, mang lại thêm lựa chọn cho người dùng trong việc bổ sung lợi khuẩn một cách tiện lợi.
Bào tử lợi khuẩn là dạng “ngủ đông” của vi khuẩn có lợi, giúp chúng vượt qua môi trường axit của dạ dày và tái hoạt động trong ruột non. Công nghệ này hiện đang được nhiều doanh nghiệp trong nước và quốc tế phát triển, trong đó có các sản phẩm ứng dụng bào tử lợi khuẩn LiveSpo (Bacillus subtilis và Bacillus clausii) — dòng men vi sinh dạng nước đã đạt chứng nhận FDA Hoa Kỳ.
Việc bổ sung nước chứa probiotic thông qua thiết bị lọc nước chuyên dụng là một hướng đi mới, tuy nhiên người tiêu dùng nên tìm hiểu kỹ về chứng nhận an toàn, cơ chế hoạt động và khuyến nghị từ chuyên gia trước khi sử dụng lâu dài.
Bảo vệ sức khỏe chuẩn Nhật, bổ sung bào tử lợi khuẩn mỗi ngày với máy lọc nước Hydrogen Pro Probiotics ion kiềm
Probiotics đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hệ tiêu hóa và cân bằng vi sinh đường ruột, song hiệu quả phụ thuộc vào loại chủng, liều lượng và thời gian sử dụng. Việc lựa chọn sản phẩm hoặc thực phẩm giàu lợi khuẩn nên dựa trên bằng chứng khoa học và hướng dẫn từ bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.
Sử dụng đúng cách và đúng liều sẽ giúp probiotics phát huy tác dụng hỗ trợ sức khỏe tối ưu, đồng thời tránh những tác dụng phụ không mong muốn.
